Tug'ilgandan boshlab bolalar o'zlarining xatti-harakatlarida bir-biridan farq qiladi. Ota-onalar:
"Nega mening bolam doimo qichqiradi, qo'shnining bolasi esa juda xotirjam?" Hattoki
endigina tug'ilgan chaqaloqlar, haqiqatan ham, juda farq qiladi. Va bu tabiiydir - har kimning
o'ziga xos temperamenti bor.

Rossiya va yana ko'plab mamlakatlarda mashhur bo'lgan psixoterapevt, millionlab adadiga ega kitoblar muallifi Andrey Kurpatovdan tavsiyalar.

U holda unga har kuni quyidagi so'zlarni aytishni unutmang.

Bog'cha yoshidagi bolaning kasal bo'lishi normal holat. Bola kichikligida shamollashi, ba'zi viruslarni boshidan kechirishi yomon emas. Muhimi kasallik cho'zilib ketib asoratsiz o'tib ketishidir. 

Bu maktubni yozishga balki haqqimiz yo'qdir, lekin psixologiya sohasining yetuk mutaxassislarining bu borada fikrlarini eshitib yozmaslikni iloji bo'lmadi.

Amerika Pediatrlari Uyushmasi tadqiqotlarining ko'rsatishicha, bola bilan har kuni 15 daqiqa davomida kitob mutoala qilishning foydasi katta ekan.

Kichikligimizdan ota-onamiz, qo'shni va qarindoshlar bizga biron nom belgilab qo'yishga shoshadilar. Ism emas, nom.

Hozirgi kunda ko'pchilik ota-ona maktab yoshigacha bo'lgan bolani deyarli har kuni cho'miltirishga odatlangan. Huddi shunday chaqaloqlarni ham. Shartmikin?

Ikki yoshga to'lgan bolaning tili chiqishi kerak. O'zining uchinchi tug'ilgan kuniga qadar bola o'rtacha 300 ta so'zni bilishi, tushunishi, gapira olishi lozim. Bolaning tili vaqtida va ravon chiqishi uchun ota-ona yordam berishi mumkin ekan, deb ta'kidlaydi mashshur Rossiyalik pediatr Komarovskiy. 

Bronxit kasalligiga bronxlar(asosan ularning shilliq pardasi)ning yallig'lanishiga aytiladi. Bronxit surunkali va o'tkir ko'rinishda bo'ladi.

Oramizda "Bolani urib tarbiyalash noto'g'ri", deb o'ylaydiganlar va "bolani urib katta qilsa, tarbiyali bo'ladi," deydiganlar ham bor. Kim haq yoki nohaqligini bilish shart emas, bolani urish aslida nima ekanligi haqida bilib olaylik.

Yoz kunlari ko'p oilalar dam olish uchun boshqa shahar yoki mamalakatlarga ketishni rejalashtiradi. Kichik bolaning salomatligiga ham havo almashtirish foydali hisoblanadi. Dam olish maroqli o'tishi uchun ba'zi sirlarni bilish, safarda kichik bola bilan qiynalmaslikka yordam beradi.

Bu mavzuni yoritishdan oldin juda ko'plab materiallar tahlil qilindi. Bu mavzuni nafaqat yoritish, balki u haqda gapirish ham juda qiyin, chunki u bizning bolajonlarimiz psixikasiga taaluqli. Lekin mavzuga oid yetarli bilimlar kamligi tufayli ba'zi oilalarda bolalarimizga shu deb azob berilayotganini ko'rib saytda bu haqda kerakli ma'lumotlarni keltirishni joiz deb bildik.

Ba'zi bolalarda biron yegulikka allergiya bo'lishi mumkin. O'n sakkiz yoshgacha bo'lganlarda mahsulotlarga allergiya namoyon bo'lish ko'rsatkichlari yildan yilga ortib bormoqda.

Kichik yoshdagi bolalarning dori vositalariga reaksiya qilishi ko'p uchraydigan holat. Hatto BAD vositalari, ba'zi o't damlamalar va ba'zi vitaminlar ham bola organizmiga ziyon keltirishi mumkin. Quyida keltirilgan 9 dori vositasini 2 yoshgacha bo'lgan bolalarga berish mumkin emas.

Bola biron jiddiy kasallikka chalingandan so'ng kasallik asoratlarini va qaytarilishini oldini olish maqsadida reabilitatsiya ishlarini amalga oshirish muhim hisoblanadi. Bolalarga fizioterapevtik-reabilitatsiya muolajarini amalga oshirish yo'llari va foydasi haqida Yunusobod tumani 44-oilaviy poliklinika shiforoki-pediatr Nazarova Sevara o'z maslahatlarini beradilar.

Yosh bolalarda uchraydigan allergik kasalliklaridan biri - bu atopik dermatitdir. U haqda Uzbaby.uz saytiga Toshkent shahridagi "Godimmed" klinikasi dermatologi - Samiev Naimbek Nazirovich so'zlab beradilar. 

Bolalarda tanglay murtaklarining yallig'lanishi natijasida yuzaga keladigan kasallik - anginadir. Angina (yoki tonzillit) tez-tez takrorlanib tursa, ota-ona tanglay murtaklarini olib tashlashga qaror qiladi. Unday qilishga shoshilmang. Tanglay murtaklarini asossiz va haqiqiy zaruriyatsiz olib tashlash salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Bolaning ichi suyuq kelishi ba'zi hollarda juda xavfli hisoblanadi. Yoz kunlarida, ayniqsa bolalarda ich ketish ko'p kuzatiladi. Bolaning ichi suyuq ketayoganda ota-onalar nimaga ahamiyat berishlari lozim?

Chaqaloqlarda ham, kattaroq bolalarda ham ich qotish kundalik muammo bo'lishi mumkin. Bolaning ich qotishi bir nech bor takrorlansa, bunga alohida ahamiyat berish talab etiladi.

Qizamiq va qizilcha bir-biridan farq qiladigan ikki xil kasallik bo'lib, asorati ham jiddiyligi bilan farq qiladi.

Qizamiq va qizilcha haqida...

Gijja yoki gelmitoz parazit bo'lib bola organizmiga katta zarar yetkazishi mumkin. Uning ayrim turlari qonga o'tib butun organizm faoliyatini buzishi mumkin. Bolada gijja mavjudligini vaqtida aniqlab davolash lozim.

Allergiya alomatlarini boshqa kasalliklar bilan adashtirib yuborish oson. Bolada oziq-ovqatga nisbatan allergiya alomatlari quyidagicha namoyon bo'ladi:

Bolaga tarbiya berish turli hil kechadi.

Ota-ona bolam aqlli bo'lsin deb ko'p harakat qiladi. Lekin bolani miyasini tabiiy ravishda rivojlantirish uchun ko'p narsa kerak emas ekan, bular ham bo'lsa, ota-onaning bolaning rivojlanishiga to'g'ri yondashishidir. 

Qanday qilib?

Baliq organizm uchun juda kerakli foydali elementlarga boy. Shuning uchun baliqli taomlar juda foydalidir. Oddiy go'shtidan farqli ravishda baliq go'shti organizmga oson qabul qilinadi. Undan tashqari baliq oson qabul qilinadigan va juda kerakli bo'lgan oqsil, temir, magniy, mis, sink va B2. B12. PP vitaminlarining manbaidir.

Pediatrlarning fikricha, sog'lom bola deb yaxshi o'ynaydigan, yaxshi gapiradigan va...yaxshi chizadigan bolaga aytilar ekan. Xuddi til va o'yin kabi rasm bolaning ichki dunyosini ochib beruvchi vosita ekan. Shuning uchun, bola o'z ichki kechinmalarini, hissiyotlarini ifoda eta olishi uchun unga chizish imkoniyatini yaratib berish lozim.

Kichik yoshdagi bola bilan samolyotda uchish biroz qiyinchilik tug'dirishi mumkin. Quyidagilarni bilib qo'yish foydali bo'ladi.

Bu savolga "ha" deb javob beradiganlar ham "yo'q" deb javob beradiganlar ham topiladi. Aslida bola yoshligida erkalangan bo'lishi shart. Faqat erka qilish magazindagi bor o'yinchoqlarni olib berishda, qimmatbaho kiyimlarni kiyg'azishda emas, balki mehrga to'ydirib katta qilishda namoyon bo'lishi kerak. Ya'ni, bola erkalangan bo'lishi to'g'ri, lekin tantiq bola yomon tarbiya ko'rsatkichidir.

Bolaga tarbiya berilayotganda yoki unga muomila qilish jarayonida ota-ona uning temperamenti qanday ekanligidan xabardor bo'lgan holda munosabat ko'rsatishi kerak. Har xil temperamentga ega bolalarga umuman turlicha yondashish talab etiladi. Sizning farzandlaringiz temperamentini bilasizmi?

Onada ayrim hollarda bolani band qilib qo'yish ehtiyoji bo'ladi. Masalan, muhim telefon suhbati, uy ishlari yoki shunchaki bir oz dam olib olish. Albatta bolani 2 soatga band qilib qo'yishning iloji yo'q, lekin 20-30 daqiqaga uni bir narsa bilan qiziqtirib qo'yish mumkin.

Farzandi bor oilada yangi chaqaloq tug'ilganda, katta farzandga mehr yetmay qoladi. Tug'ruqxonadan uning sevimli onasi chaqaloq ko'tarib kelishi bolaga stress keltiradi, shu kundan boshlab u birdan injiq, to'polonchi, quloq solmaydigan bo'lib, ukasi (singli)dan ota-onasini qizg'anayotganini ko'rsata boshlaydi. Ushbu vaziyatdan qanday qilib bolaning psixikasiga salbiy ta'sir ko'rsatmay chiqib ketish mumkin?

Tarbiya oson ish emas. U xato va kamchiliklarsiz kechmaydi. Quyida eng ko'p uchraydigan xatolar keltirilgan bo'lib, ulardan holi bo'lish foydali bo'ladi. 

Bolaning nutqi 1 yoshdan so'ng ham bisqichma-bosqich rivojlanadi. Har bir bosqichning o'ziga yarasha yutug'i mavjud.

Bolani uxlash vaqti keldi, lekin unga birdan hamma narsa kerak bo'lib, bir "suv olib keling", bir "ko'rpani to'g'irlang" deb sizni ovora qilishni boshlaydi. "Sevimli ayiqchani olib keling" deb, keyin esa "uni yotqizib bering" deb so'raydi. Sizning esa shu payt jahlingiz chiqa boshlaydi, "yana nima kerak ekan?" deb. Asabiylashmang...

Bog'cha bola uchun yangi bir bosqich. Albatta bolaning bog'chaga borishi unga foydali. Agar ota-ona ishga chiqadigan bo'lsa, bog'cha ayniqsa zarur bo'ladi. Atrofimizda ko'plab bog'chalar mavjud, "ulardan qaysi biri yaxshi ekan?"degan savol uyg'onishi tabiiy. Chet elda yashayotganlar uchun buni bilish ayniqsa muhim. Bog'cha tanlashda nimaga ahamiyat bermoq lozim?

Bolaga ovqat yedirayotganingizda hech qachon zo'rlamang. Bolaga o'z xohishi bilan yegan ovqat unga zo'rlab yedirilgan ovqatdan ko'ra ko'proq foyda keltiradi. Bolaga ovqat yedirishda onalar ayorliklarga borishi lozim.

Biz bilamizki, bolalarimiz juda ham xayolparast bo'ladilar. Lekin bu xayollar xavfli bo'lishi ham mumkin ekan.

Egizaklarning rivojlanishida ularning nutqiga alohida ahamiyat qaratish talab etilar ekan. Ko'pincha egizaklar to'g'ri gapirishni boshqa bolalardan ko'ra kechroq, ya'ni 3 yoshdan oshgandan keyin o'rganadilar.

Maktab yoshidagi bolalarning 15% ida disleksiya muammosi mavjud bo'ladi. Bunda bolaning gapirishi, so'zlar talaffuzi to'g'ri bo'lishiga qaramay qat'iy nazar o'qiyotganda juda ko'p xato qiladi. Ota-onasi bir necha marta to'g'rilasa ham, bola o'z holicha umuman tushunarsiz qilib o'qiydi.

Chet elda tug'ilgan va o'sayotgan bolada ikki tilni bilish muammosi tug'iladi. Ya'ni u yashayotgan mamlakat tilini bilishi kerak va shu bilan birga o'z ona tilini ham o'rganmog'i yoki unutmasligi talab etiladi. Shu shartmi? 

Bola 1.5 yosh atrofida gapirishni juda xohlaydi va bunga fiziologik kuchining katta qismini sarflaydi. Agar 1 yoshgacha bola asosan jismonan rivojlanishi yuqori darajada va tez kechgan bo'lsa, 1 yoshdan oshgan bolada nutq rivojlanishi, aqliy rivojlanish jismoniy rivojlanishdan ko'ra ustunroq va tezroq kechadi.

Ko'p bolalik oilalarda yangi bolaning tug'ilishi oilaning strukturasi va oila a'zolararo munosabatlarni o'zgartirib yuboradi. Bolalarning ota-ona bilan muloqoti kamayadi yoki oiladagi katta bolalar bilan muloqotga almashadi. Bunday holat ayniqsa bola nutqini rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.

O'zbek oilasining farzandi chet elda tug'ilib, ikki tillik muhitda bo'lib qolganda, bola uchun o'zbek tili asosiy til bo'lmay, uyda ishlatiladigan til bo'lib qoladi. Bola o'zbek tilini ona tili sifatida qabul qilishi uchun, tilni boyitib borish lozim... 

Bola ikki tilni o'rgana olishi uchun unga sharoit yaratib bermoq lozim. Bu sharoit ikki tilning bola hayotidagi hajmini balanslashtirish darajasiga bog'liq bo'ladi.